İTHALATTA VERGİ

                  Yazar: Cahit YERCİ, YMM, MA

A.Giriş

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun (ÖTVK’nın), 2/1-a maddesinde yer alan tanım uyarınca, ithalat, “verginin konusuna giren malların Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi’ne girişini”  ifade etmektedir.   

İthalat dolayısıyla, mevzuat uyarınca, çeşitli vergilerin ya da mali yükümlülüklerin ödenmesi gereği ortaya çıkmaktadır.[1]

B.İthalat Vergileri

Gümrük Kanunu (GK), ithalat vergilerini ödeme yükümlülüğünü “gümrük yükümlüğü” tabiriyle anlatmaktadır.  Aynı kanun uyarınca, ithalat vergilerine tabi malların,

•                    serbest dolaşıma giriş rejimine,

•                    kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine,

                            tabi tutulması gümrük yükümlüğü doğuran işlemlerdendir.[2]

C.Katma Değer Vergisi (KDV)

1.Mal İthalatı 

Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK) hükümleri uyarınca, Türkiye’de gerçekleşen her türlü mal ithalatı verginin konusuna girmektedir.  

KDVK’da ithalat tanımı yer almamakla birlikte, ÖTVK’daki ithalat tanımının KDV uygulaması bakımından da geçerli olması gerekir. Bu mütalaa,  KDVK’nın, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelen ve bazı gümrükçe onaylanmış işlem ve kullanımlara[3] (GOİK’lere) tabi tutulan malları KDV’den istisna eden 16’ncı maddesindeki hükümlerin mevcudiyeti dolayısıyladır. 

2.Hizmet İthalatı 

Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK) hükümleri uyarınca, Türkiye’de gerçekleşen her türlü hizmet ithalatı verginin konusuna girmektedir.  

Hizmet ithalatının ithal edilen mala bağlı veya ithal mal nedeniyle söz olduğu ve ithal edilen malın gümrük kıymetine (gümrük vergisi matrahına) girmesi gerektiği haller vardır. Bu durumlarda, hizmet ithalatı, ithal edilen malın gümrük kıymetine dahil edilerek gümrük idaresince KDV’ye tabi tutulacaktır. İthalatta ödenen ve gümrük makbuzunda gösterilen KDV, teslim ve hizmet bedelleri üzerinden hesaplanan KDV’den indirilebilecektir.

Bu nitelikte olmayan ithal edilen hizmetler ise, maldan ayrı bir şekilde gelir idaresince vergilendirilecektir. Uygulamada buna ilişkin olarak sorumlu sıfatıyla vergilendirme söz konusu olmaktadır. Hizmetin ithalatçısı, ithal hizmetin KDV’sini II numaralı KDV beyannamesiyle vergi dairesine beyan etmekte, beyan edilen ve ödenen söz konusu KDV’yi ise I numaralı KDV beyannamesinde indirim konusu yapmaktadır.  

3.Mal İthalatında KDV Doğuran Olay

                    KDVK hükümleri uyarınca, ithalatta vergiyi doğuran olay,  GK’ya göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili anında meydan gelir.  

D.Özel Tüketim Vergisi

ÖTVK hükümleri gereğince, aynı kanunun ekindeki listelerde yer alan mallardan,  

• (II) sayılı listedeki malların kayıt ve tescile tabi olmayanlarının,
• (III) sayılı listelerdeki malların,
• (IV) sayılı listelerdeki malların,
   
  ithalatı özel tüketim vergisi (ÖTV)’ye tabi bulunmaktadır. Ayrıca, aynı kanunun eki (II) sayılı listedeki mallardan kayda ve tescile tabi olanların kullanılmak amacıyla ithalatı da (ilk iktisap tanımı çerçevesinde) ÖTV’ye tabidir. 
  

                   1.Vergiyi Doğuran Olay

ÖTVK hükümler uyarınca, ithalatta vergiyi doğuran olay, GK'ya göre gümrük yükümlülüğünün doğması, ithalat vergilerine tâbi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescilidir.

Yukarıda KDVK’ya atıfla ithalatta KDV’nin ne zaman doğacağına ilişkin belirlemeye yer verildi. Bu belirleme ile ÖTVK’nın vergiyi doğuran olay belirlemesi birbirine koşuttur. Bununla birlikte, iki belirleme arasında kapsam bakımından fark vardır. ÖTVK,  ithalat vergileri ödeme yükümlülüğü doğuran bütün olayları ÖTV doğuran olay olarak hükme bağlamıştır. KDVK ise, ithalat vergilerinden yalnızca gümrük vergisi doğuran olayları KDV doğuran olay olarak hüküm altına almıştır. 

                                E.Rejimlere Göre Vergi

                    Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen malın tabi tutulduğu gümrük rejimine göre vergi yükümlülüğü doğup doğmadığı izleyen tabloda gösterilmektedir:

Rejimler	Vergi Yükümlülüğü Doğup Doğmadığı
	İthalat Vergileri[4]	Özel Tüketim Vergisi[5]	Katma Değer Vergisi
SDGR[6]	Doğar	Doğar	Doğar
Tam Muafiyetli GİR[7]	Doğmaz	Doğmaz	Doğmaz
Kısmi Muafiyetli GİR	Doğar	Doğar	Doğar
Transit Rejimi	Doğmaz	Doğmaz	Doğmaz
Antrepo Rejimi	Doğmaz	Doğmaz	Doğmaz
DİR[8]	Doğmaz	Doğmaz	Doğar
GKAİR[9]	Doğmaz	Doğmaz	Doğar

                   İthalat vergileri yönünden vergi ödeme yükümlülüğünün doğmaması, GK’da malın söz konusu rejimlere tabi tutulmasının gümrük yükümlülüğü doğuran işlemler olarak hükme bağlanmamış olması nedeniyledir.  

                 ÖTV ve KDV yönünden vergi yükümlülüğü doğmaması ise, malın söz konusu rejimlere tabi tutulmasının vergiden istisna edilmiş olması dolayısıyladır.

---

[1] Bu yazıda, yalnızca, ithalat vergilerine, KDV’ye ve ÖTV’ye çok genel hatlarıyla değinilecektir.

[2] Gümrük yükümlüğü doğuran işlemler belirtilen işlemlerle sınırlı değildir. GK, gümrük yükümlülüğü doğuran başka işlemleri de hükme bağlamıştır.  

[3] GOİK’ler şunları kapsar:

·         Malın bir serbest bölgeye girmesi

·         Malın yeniden ihracatı

·         Malın gümrüğe terk edilmesi

·         Malın imhası

·         Malın bir gümrük rejimine tabi tutulması  

[4] Tabloda “doğar” ya da “doğmaz” şeklinde belirleme yapılırken, rejime tabi tutulan malın ithalat vergilerine tabi  olduğu varsayılmıştır.

[5] Tabloda “doğar” ya da “doğmaz” şeklinde belirleme yapılırken, rejime tabi tutulan malın ithalatının ÖTV’ye tabi olduğu varsayılmıştır.

[6] SDGR: Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi

[7] GİR: Geçici İthalat Rejimi

[8] DİR: Dahilde İşleme Rejimi

[9] GKAİR: Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi