DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ - WORLD TRADE ORGANIZATION

                   Yazar: Cahit YERCİ, MA, YMM 

1.   Dünya Ticaret Örgütü                       

50 yıla yakın bir süre GATT 1947 çerçevesinde yürütülen görüşmeler 1994 yılında kurumsal bir çerçeve yaratılmasıyla, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)’nün kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

                       DTÖ’yü Kuran Anlaşma’nın giriş bölümünde, DTÖ’ye taraf olan ülkeler arasında ticaret ve ekonomik girişim alanında kurulacak ilişkilerin aşağıda belirtilen amaçlara yönelik olacağı  vurgulanmaktadır:

·   Yaşam standartlarının geliştirilmesi.

                        ·   Tam istihdamın sağlanması.

·   Reel gelirin ve efektif talebin istikrarlı şekilde büyütülmesi.

·   Mal ve hizmet üretiminin ve ticaretinin geliştirilmesi.

·   Dünya kaynaklarının sürdürülebilir kalkınma amacına uygun olarak optimal kullanımı.

·   Çevrenin korunması. 

Yine aynı anlaşmanın giriş bölümünde, bu amaçlara giden yolda kullanılacak ve geliştirilecek araçların seçiminde farklı ekonomik kalkınma düzeylerindeki ihtiyaçların ve sorunların da dikkate alınması ve bu bağlamda, az gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerin büyüyen dünya ticaretindeki paylarını garanti etmek için müspet çabaların gereğine işaret edilmektedir.  

Aynı anlaşmanın yine giriş bölümünde, bu amaçlara ulaşılmasında karşılıklılık ve ortak avantajlar temelinde, tarifelerin ve diğer ticaret engellerinin azaltılması ve uluslararası ticari ilişkilerde ayırımcı uygulamaların ortadan kaldırılmasının araç olarak kullanılacağı belirtilmektedir.  

Bu amaçlar çerçevesinde DTÖ, DTÖ’yü Kuran Anlaşma’nın ekini ve belirtilen anlaşmanın parçasını[1] ya da ayrılmaz parçasını[2] oluşturan anlaşmalar ve bunlara bağlı yasal düzenlemeler bağlamında üye ülkeler arasında kurulan ticari ilişkilerin yönetiminde ortak bir kurumsal çerçeve sağlamaktadır.[3]  

2. GATT 1994 

GATT 1947’nin bütün hükümlerini ve Uruguay Turu’nun bütün sonuçlarını ve bu sonuçları içeren bütün belgeleri bünyesinde barındıran GATT 1994, aşağıda belirtilenleri de kapsamaktadır.

·   DTÖ’yü Kuran Anlaşma’nın yürürlüğe girdiği tarihten (01/01/1995) önce GATT 1947 hükümleri uyarınca yürürlüğe girmiş olan aşağıdaki düzenlemeler: 

(a)         Tarife indirimlerine ilişkin protokoller ve belgeler.

(b)        Katılım protokolleri (geçici uygulama ve geçici uygulamanın kaldırılmasıyla ilgili hükümler ile protokol tarihinde mevcut mevzuatla uyumsuz  olmadığı sürece geçici olarak  uygulanacak GATT 1947’nin II’nci bölüm hükümleri hariç).

(c)         GATT 1947’nin XXV’inci maddesi uyarınca verilen ve DTÖ anlaşmasının yürürlüğe girdiği tarihten önce hala yürürlükte bulunan kararlar[4]

(d)        GATT 1947’yi imzalayan ülkelerin diğer kararları.

·   GATT 1994’ün II’nci Maddesinin 1’inci Fıkrasının (b) Bendinin Yorumlanmasına İlişkin Mutabakat.

·   GATT 1994’ün XVII’nci Maddesinin Yorumlanmasına İlişkin Mutabakat.

·   GATT 1994’ün Ödemeler Bilançosu Hükümlerine İlişkin Mutabakat.

·   GATT 1994’ün XXIV’üncü Maddesinin Yorumlanmasına İlişkin Mutabakat.

·   GATT 1994’ten Doğan Yükümlülüklerden Vazgeçilmesiyle İlgili Mutabakat.

·   GATT 1994’ün XXVIII’inci Maddesinin Yorumlanmasına İlişkin Mutabakat.

·   Marakeş Protokolü

 

 

---

[1] DTÖ’yü Kuran Anlaşma’nın 4 numaralı ekinde belirtilen anlaşmalar aynı anlaşmanın parçasını oluşturmakta ve DTÖ’ye taraf olan bütün  ülkeleri söz konusu anlaşmalara taraf olmaları durumunda bağlamaktadır. Bknz. DTÖ’yü Kuran Anlaşma m. II/2. (Örneğin, Türkiye, söz konusu ekte belirtilen anlaşmalardan Kamu Alımları Anlaşması’na taraf değildir ve bu anlaşma Türkiye’yi bağlamamaktadır).

[2] DTÖ’yü Kuran Anlaşma’nın 1, 2, 3 numaralı eklerinde belirtilen anlaşmalar ve yasal düzenlemeler aynı anlaşmanın ayrılmaz parçasını oluşturmakta ve DTÖ’ye taraf olan bütün  ülkeleri bağlamaktadır. Bknz. DTÖ’yü Kuran Anlaşma m. II/1.

[3] DTÖ’yü Kuran Anlaşma m. II/1.

[4] GATT 1947’nin XXV’inci maddesi hükmü uyarınca adı geçen anlaşmada düzenlenmeyen herhangi bir istisnai durumda anlaşmayı imzalayan ülkeler aynı anlaşmadan doğan yükümlülüklerinin herhangi birinden, üçte iki çoğunluk oyuyla ve söz konusu üçte ikinin anlaşmaya imza koyan ülkelerin yarısını içermesi koşuluyla vazgeçebilmektedir.